
TRANSLATOR

Heliodor Sztark

Odsłonięcie tablicy upamietniającej Heliodora Sztarka.
Tablicę odsłoniła Sylwia Wierzbicka-Pawłowska,wnuczka.

Heliodor Sztark z Rodziną

Uroczystość pożegnania Heliodora Sztarka, 19 lutego 1938, zbiory Muzeum Narodowego w Szczecinie





Słynni Szczecinianie i Ich Kamienice

Heliodor Sztark
al. Piłsudskiego 29. - Friedrich-Karl-Straße 29
W kamienicy z lat 1893 – 1895 zaprojektowanej przez Paula Seyringa przy alei Piłsudskiego 29, dawnej Friedrich-Karl-Straße 29, na I piętrze w latach 1931-1934 mieszkał Heliodor Sztark. Inżynier budownictwa, dyplomata, konsul II Rzeczpospolitej w Kolonii, Leningradzie, Szczecinie w latach 1931 - 1938, w Pittsburghu.
Heliodor Sztark urodził się 28 marca 1886 r. w Koninie jako syn Daniela i Natalii z domu Peczke. Ukończył politechnikę w Darmstadt i Brnie Morawskim. Do wybuchu I wojny światowej pracował w firmie Lolat Eisenbeton w Łodzi oraz w Warszawie. W latach 1915 - 1918 przebywa w Rosji pracując kolejno w Moskwie, na Białorusi oraz przy rozbudowie kolei Murmańskiej. Od 1919 r. prowadzi z ramienia Polskiej Misji Wojskowej na obszar Archangielska biuro werbunkowo-rejestracyjne dla Polaków uciekinierów z Rosji. We wrześniu 1919 r. powraca do kraju i rozpoczyna służbę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych obejmując od grudnia tego roku posadę vice konsula w Kolonii. Następnie w latach 1922 - 1929 pełni funkcje konsula w Leningradzie.

Heliodor Sztark z foksterierką Jolly - 1932
„Muszę skonstatować, że Konsul Rzeczpospolitej jest odtąd persona grata, co oczywiście dla działalności urzędu może mieć niezwykle istotne i ważne następstwa”
- tak w czerwcu 1934 r. informował ministerstwo spraw zagranicznych Heliodor Sztark, który pełnił funkcję konsula RP w niemieckim Szczecinie.
Dopiero po zawarciu polsko-niemieckiego paktu o nieagresji z 26 stycznia 1934 r. wzajemne relacje obu państw zdecydowanie się poprawiły. Wtedy też Sztark został zaproszony na uroczyste obchody 1 maja – „narodowego święta pracy” w III Rzeszy. Po raz pierwszy polskiemu urzędnikowi dostarczono karty honorowe, które upoważniały do uczestnictwa w manifestacji dzieci w godzinach porannych, „uroczystym akcie świątecznym” w południe, a także tzw. akcie państwowym – transmisji mowy Adolfa Hitlera. Jak donosił Sztark, władze niemieckie przyjęły delegację Konsulatu RP „niezwykle serdecznie”. Wówczas też udało mu się zaprosić członków szczecińskiej Izby Przemysłowo-Handlowej na Targi Poznańskie. Wycieczka ta szybko okazała się ogromnym sukcesem. Jej efektem była zmiana stosunku środowisk politycznych i gospodarczych Szczecina do Polski, a także do samego konsula. Nawiązanie tych i późniejszych kontaktów, w niesprzyjającej atmosferze rodzącego się właśnie faszyzmu, przypisać można jedynie dużej mądrości politycznej i dyplomatycznej Sztarka. Fakt ten pozytywnie wpłynął również na pozycję Konsulatu RP w Szczecinie. Zgodnie z rozkazem płynącym z Berlina ustały tutejsze antypolskie prowokacje, choć do pełnej normalizacji życia codziennego Niemców i Polaków w mieście było jeszcze daleko. Zgodnie z poleceniem nowego Posła RP w Berlinie Józefa Lipskiego Heliodor Sztark starał się wykorzystać każdą sposobność do tego, by nawiązać w miarę osobiste kontakty z lokalnymi władzami. Początkowo jego wysiłki nie przynosiły oczekiwanego rezultatu, nadal bowiem odczuwano rezerwę niemieckich urzędników i polityków w Szczecinie zarówno wobec Konsulatu RP, jak i w odniesieniu do spraw polskich w ogóle.
Pomimo tego, w miarę swoich możliwości, starał się pomagać szczecińskiej Polonii, m.in. wspierając instytucje oświatowo-kulturalne. Za swoje zasługi na tym polu w 1932 r. został odznaczony Medalem Niepodległości. W marcu 1938 r. Heliodor Sztark otrzymał od MSZ misję zlikwidowania poselstwa polskiego w Wiedniu. Po jej wykonaniu nie wrócił już do Szczecina, lecz od listopada 1938 r. obejmuje swą ostatnią placówkę Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Pittsburghu, w Stanach Zjednoczonych. Władał językiem niemieckim, rosyjskim, francuskim i angielskim. Wspierał organizacje miejscowej Polonii, dbał o polskich pracowników sezonowych i Żydów. Podczas II wojny światowej wygłosił ponad sto prelekcji przez radio, na uniwersytetach, zebraniach amerykańskiej młodzieży i wśród Polonii, agitując za sprawami polskimi.
Po cofnięciu uznania dla Rządu Polskiego w Londynie rezygnuje ze swej funkcji i osiedla się w Weslaco, w stanie Teksas podejmując się różnych zajęć zarobkowych i dalej współdziałając z różnymi organizacjami polonijnymi.
Zaczął uprawiać plantację drzew cytrusowych, która ze względu na przymrozki została zniszczona, co zmusiło go do pozbycia się gospodarstwa. W następnych latach Sztark imał się różnych zajęć, był m.in. przysięgłym wagowym warzyw, tłumaczem, prowadził również lektorat języka rosyjskiego dla początkujących w Pan-American College oraz w Bazie Lotniczej w Harlingen. Jednocześnie propagował muzykę polską (Fryderyka Chopina, Mieczysława Karłowicza, Karola Szymanowskiego), m.in. organizując koncert zaprzyjaźnionego z nim Artura Rubinsteina.
W ciągu swej kariery dyplomatycznej był wielokrotnie odznaczany zarówno orderami polskimi jak i obcymi, m.in. Medalem Niepodległości, Polonia Restituta, belgijskim orderem Leopolda II, francuską Legią Honorową czy watykańskim Ordine Equestre de S. Gregorio Magno. Zmarł 3 lutego 1969 r., iż został pochowany w trumnie spowitej biało-czerwoną flagą na cmentarzu w dolinie Rio Grande.
Zbyszek Mat


na podstawie:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Heliodor_Sztark
http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/
https://www.facebook.com/pg/KamieniceSzczecina