travelmatszczecin

TRANSLATOR

      Śladami Branickich   Białystok - Choroszcz

Spacerując śladami Branickich, zastanawiam się nad przeciwnościami człowieka i tego, co po sobie pozostawił. Jan Kazimierz Branicki człowiek marnego intelektu i małego formatu za to co pozostawił po sobie pozostaje w pamięci potomnych. Syn wojewody podlaskiego Stefana Mikołaja Branickiego i Katarzyny z Sapiehów, urodzony 21 września 1689 roku w Tykocinie lub Białymstoku, uzyskał przepustkę do sławy poprzez swoje bogactwo - 12 miast, 257 wsi i 17 pałaców. Zgodnie z tradycją rodzinną rodu, przybrał imię Klemens bo najbardziej zasłużeni przodkowie nosili właśnie te dwa imiona - Jan Klemens.

W naszej historii wielkie bogactwo pozwoliło Branickiemu zaistnieć na długo w dziejach Podlasia i 

Białegostoku. Odziedziczony po przodkach pałac w Białymstoku przebudował i przekształcił go w Podlaski Wersal. Tamtejszy przepych nie miał sobie równych. Pałac, ogrody z pawilonami, opera, oranżeria, wspaniałe stawy, letnia rezydencja w Choroszczy robiły oszałamiające wrażenie na przybywających gościach. Wszyscy zgadzali się z opinią, że to królewskie gusta i możliwości.

Hetman Branicki dbał o to, aby w ogrodach i sąsiadujących z nimi zwierzyńcach pojawiały się coraz to nowe atrakcje. Przechadzały się tam stada jeleni i danieli, a goście wożeni byli w specjalnych powozikach ciągniętych przez "turczynków". Były nawet strusie. Z 1730 r. zachował się opis jednego z ptaków sprowadzonych ze Lwowa:

"Jest wielkości, gdy szyję uniesie do góry, na chłopa rosłego, głowy indyczej, pyska gęsiego, szyi na kształt łabędziej, ale nierównie dłuższej, w kolorze na grzbiecie jak cietrzew, nogi od kolan do stóp żurawie, same zaś stopy, a bardziej racice, podobne są bydlęcym, bo tylko u obydwóch po półtrzecia ma palca. Jada mięso, szkło, kamyczki, a jak się rozgniewa, to i żelazo"

Powozy i meble chętnie kupował w Paryżu. Do legendy białostockiego pałacu przeszedł stół, który w 1760 r. był sensacją imienin Izabeli Branickiej. Historyk Henryk Mościcki pisał:

 " Do uczty imieninowej zastawiono olbrzymi stół na 200 osób; przez całą jego długość był przeprowadzony basenik wypełniony tokajem, pływały po nim 24 kunsztowne okręciki ze słodyczami dla dam".

A ceniąc walory francuskiej kuchni, kazał w 1766 r. znaleźć sobie jakiegoś kucharza nad Sekwaną i sprowadzić go na swój dwór. Być może to jego wyczynem była wigilijna wieczerza, której świadkami byli goście zaproszeni do białostockiego pałacu. Anonimowy poeta zapisał:

Pasztet - któż by się spodziewał, 

Że w nim żyw karzeł spoczywał?

Podniósł się człek maluteczki,

A nastroiwszy skrzypeczki,

Dziękując gościom za względy,

Zagrał piosneczkę kolędy. 

Pozbawiony wpływów politycznych sędziwy Branicki nie mógł wybaczyć doznanych upokorzeń Czartoryskim, których polityka pozbawiła go - jak sądził - szansy na koronę, odebrała mu hetmańskie prerogatywy i zepchnęła go na margines. Niemal do końca życia gotów był się zaangażować w przedsięwzięcia wymierzone w znienawidzoną Familię. W kontrolowanej przez rosyjskiego ambasadora antykrólewskiej konfederacji radomskiej (1767-68) widział szansę na odzyskanie znaczenia politycznego i przywrócenie hetmańskich przywilejów. Szybko jednak zrozumiał, że dla rosyjskiego posła Nikołaja Repnina jest tylko narzędziem służącym do zdyscyplinowania Czartoryskich i Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Później wziął jeszcze udział w przygotowaniu konfederacji barskiej (1768-72). Ze względu na wiek nie mógł już czynnie uczestniczyć w działaniach zbrojnych, jednak udzielał konfederatom wsparcia finansowego. Zmarł w Białymstoku 9 października 1771 r.

Niespełna rok później nastąpił pierwszy rozbiór Polski.

To symboliczny zbieg okoliczności: wielki hetman koronny Jan Klemens Branicki odszedł z tego świata niemal dokładnie w tym samym czasie co Rzeczpospolita.

Został po nim podlaski Wersal i wspomnienie uczt, w czasie których kunsztowne okręciki ze słodyczami dla dam żeglowały w basenach z tokajem.