TRANSLATOR
Herb Radomia
Stary Radom przed 1939 rokiem
Radomska Fara - pierwszy kościół w Radomiu 
Widok na rynek
ul. Żeromskiego
Pomnik Jana Kochanowskiego
Pierwowzór herbu Radomia
Kraków Drzwi do Katedry na Wawelu
Dawno temu - o Radomiu
Tak jak w piosence „ Szli na zachód osadnicy …” to z Radomia, z naszego rodzinnego miasta zaczęła się nasza wędrówka na „zachód”. Nie w poszukiwaniu „szczęścia i przygody”, choć może i też. Wyjechałem do Szczecina, aby kontynuować studia na Wydziale Budowy Maszyn i Okrętów Politechniki Szczecińskiej rozpoczęte w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Radomiu. W 1970 roku zabrałem jedną walizkę i to, co miałem najdroższe, moją Alicję i opuściliśmy nasze rodzinne gniazdo w Radomiu.
Ale tam pozostały nasze rodziny, nasze rodzinne historie i nasze wspomnienia. A Radom …?
… już w VIII – IX wieku istniała (w rejonie dzisiejszego Starego Miasta) w dolinie rzeki Mlecznej. Od drugiej połowy X wieku osada zaczęła się przemieniać w gród obronny i rozwijający się Stary Radom otrzymał w drugiej połowie XIII wieku prawa średzkie, prawa, jako odmiana prawa niemieckiego powstałe w Środzie Śląskiej na podstawie, których dokonywano lokacji miast i wsi. W roku 1340 Kazimierz Wielki założył na prawie magdeburskim Nowy Radom fundując w latach 1360-1370 zamek królewski, ratusz,kościół farny i mury miejskie. To na sejmie w Radomiu w roku 1383 córkę Ludwika Węgierskiego, Jadwigę obrano królem Polski a w 1401 roku zawarto Unię Polsko – Litewską. W roku 1481 zamieszkał tu Kazimierz Jagiellończyk, syn Władysława Władysławowa Jagiellończyka, któremu Król Kazimierz IV Jagiellończyk roku 1469 ofiarowało w Radomiu koronę.
Na zamku radomskim w 1489 roku wielki mistrz zakonu krzyżackiego Johann von Tieffen złożył hołd lenny królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi. W roku 1505 obradujący w Radomiu sejm uchwalił konstytucję ” Nihil novi” oraz zatwierdził „Statut Łaskiego” –pierwszy zbiór praw państwa polskiego. W roku 1656 podczas najazdu szwedzkiego, w Rynku, w domu nr 4 należącym do Adama Gąski kwaterował król szwedzki Karol X Gustaw.
Po III rozbiorze Polski w roku 1795 Radom został włączony do zaboru austriackiego i stał się siedzibą Cyrkułu, Komisji Obwodowej, Trybunału Cywilnego i Sądu Pokoju a w roku 1809 został stolicą departamentu w Księstwie Warszawskim a w roku 1844 Radom został stolicą guberni radomskiej, której granice sięgały aż podkrakowskiego Miechowa.Przemysłowy rozwój miasta zapoczątkował Fryderyk August Schnierstein otwierając w roku 1819 zakład garbarski ( przed II WW) Kazimierz Jagiellończyk
znana w całej Europie fabryk obuwia „Bata” a po II WW największe w Polsce zakłady obuwnicze „Radoskór”.
Po uzyskaniu niepodległości w roku 1918 w 1936 Radom wszedł w skład Centralnego
Okręgu Przemysłowego, powstały Fabryka Chemiczna, Fabryka Broni ( po IIWW słynne Zakłady Metalowe im. Generała Waltera zatrudniające 0k. 12000 pracowników), gazownia miejska, fabryka telefonów Erixon ( po II WW ZWAT T-9), fabryka obuwia „Bata” ( po IIWW Zakłady Obuwnicze „Radoskór” zatrudniające ponad 8000 pracowników. W okresie tym powstał Teatr Rozmaitości, nawiązujący do tradycji teatru radomskiego z pierwszej połowy XIX w.( obecnie Teatr im. Ratusz na rynku w Radomiu Jaracza) oraz filia Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie.
Ślady tragicznych losów mieszkańców Radomia w czasie II WW są uwidocznione na tablicach i pomnikach ukazujących miejsca straceń i martyrologii, bo Radom w latach 1939 był stolicą dystryktu radomskiego w Generalnym Gubernatorstwie. W 1941 roku utworzono przez Niemców getta, w którym zgromadzono 32 tys. Żydów a w latach 1942-1944 wywieziono i wymordowano radomskich Żydów w obozach zagłady i zlikwidowano..widok z rynku na ulicę Rwańską getto.
Miasto, tak jak wiele ze swoją historią, którą dzieliliśmy na tą sprzed 16 stycznia 1945 roku, kiedy do miasta
wkroczyły jednostki Armii Czerwonej kończąc okres okupacji hitlerowskiej. Na tą po wyzwoleniu w 1945 roku, z pamiętnym rokiem, 1976 kiedy 25 czerwca radomscy robotnicy rozpoczęli protest przeciw polityce rządu i PZPR, brutalnie stłumiony przez ZOMO (okres zwany wydarzeniami radomskimi), a miasto stało się znanym ośrodkiem opozycji antykomunistycznej z tą historią Radomia po roku 1989 powstającą w wyniku przemian zapoczątkowanych w 1980 roku przez NSZZ „Solidarność”.
Ulica Rwańska
Dla mnie Radom to lata powojenne do 1970 roku. To czas dzieciństwa, dorastania gdzie najważniejszą była matura i kwitnące w tym okresie kasztany. Wspomnienia ani dobre ani złe.
Ale bez żalu w 1970 roku zabrałem to, co było dla mnie najdroższe, moją Alicję i jedną walizkę i wyjechałem na Ziemie Zachodnie do Szczecina. Nie powiem, że nie mieliśmy żadnych obaw, ale nasz „osadnik”, który był tam od 1945 roku gorąco nas zachęcał do tego kroku. Od września 1970 roku zaczęła się nasza nowa przygoda w tym jeszcze nieznanym dla nas mieście.
Zbyszek Mat